Podstawy bezpieczeństwa maszyn

Bezpieczeństwo maszyn

Bezpieczeństwo maszyn wiąże się bezpośrednio z bezpieczeństwem ludzi. Możliwość wypadku powinna być maksymalnie ograniczona i właśnie dlatego kwestiom związanym z bezpieczeństwem maszyn należy nadać najwyższy priorytet. Mimo starań podejmowanych przez firmy, na liniach produkcyjnych nadal dochodzi do zagrożeń zdrowia i życia.

Część wypadków w przemyśle jest związana z użytkowaniem maszyn i urządzeń. Niektóre z maszyn są wyjątkowo niebezpieczne dla pracowników i dlatego jest z nimi związanych statystycznie więcej wypadków. Do tej grupy należą na przykład prasy, podnośniki czy roboty przemysłowe. Nie jest możliwe skonstruowanie maszyny całkowicie bezpiecznej, zawsze pozostaje tak zwane ryzyko resztkowe. Jednak odpowiednio zabezpieczona maszyna, działająca zgodnie z obowiązującymi normami i prawidłowo eksploatowana, w przypadku zaistnienia niebezpiecznej sytuacji pozostanie bezpieczna.

W celu ograniczenia możliwości wystąpienia niebezpiecznych sytuacji, konieczne jest przygotowanie maszyny w taki sposób, żeby jej użytkowanie w żaden sposób nie powodowało uszczerbku na zdrowiu użytkowników maszyn. Jednocześnie istotne jest, by operatorzy maszyn zostali właściwie przeszkoleni z jej obsługi.

Maszyny pojawiają się w zakładach produkcyjnych z różnych powodów. Mogą zostać zakupione nowe, używane lub pojawią się w przedsiębiorstwie na przykład jako wynik relokacji między zakładami produkcyjnymi w obrębie tej samej firmy, maszyny mogą zostać zakupione w jednym z krajów Unii Europejskiej lub poza Unią. Niezależnie od pochodzenia, zapewnienie bezpieczeństwa dotyczy zarówno nowych jak i używanych maszyn.
Zmiana lokalizacji maszyny z jednego zakładu do drugiego, nawet w obrębie podobnego charakteru produkcji, za każdym razem wymusza konieczność dostosowania do aktualnych warunków w celu zapewnienia bezpieczeństwa. Nowe środowisko, w którym pojawia się maszyna może oznaczać konieczność zastosowania innych lub dodatkowych zabezpieczeń, które nie musiały być obowiązkowe w poprzedniej lokalizacji.

Ocena ryzyka

Pierwszym krokiem do stworzenia bezpiecznego środowiska do obsługi maszyny jest ocena ryzyka. Zasady oceny ryzyka określa norma PN-EN ISO 12100:2012.

„Głównym celem niniejszej Normy Międzynarodowej jest dostarczenie projektantom ogólnych ram i wytycznych umożliwiających wytwarzanie maszyn, które zapewniają bezpieczeństwo, jeśli są użytkowane zgodnie z przeznaczeniem. Ponadto osobom opracowującym normy dostarcza ona strategii postępowania i pomaga w opracowaniu spójnych i prawidłowo przygotowanych norm typu B i typu C(1).

Wykonanie oceny ryzyka wiąże się również z zastosowaniem przepisów, które musi spełniać maszyna, w tym Dyrektywę Maszynową 2006/42/WE.
Wszystkie przepisy są ściśle określone, dlatego bardzo ważne jest, żeby do procesów wybrać firmę z doświadczoną kadrą inżynierską np. Automatech Sp z o.o, gdzie oprócz specjalistycznej wiedzy istotne jest wieloletnie doświadczenie. Nasza firma oferuje szeroki wachlarz usług inżynierskich od ponad 26 lat. Warto skorzystać z usług doświadczonego integratora, szczególnie w obecnych, trudnych czasach.
Zgodnie z w/w normą, ocena ryzyka jest efektem analizy ryzyka, którą należy przeprowadzić z uwzględnieniem wszystkich, aktualnie obowiązujących przepisów. Jeśli mówimy o ocenie ryzyka maszyny, konieczne jest wyszczególnienie wszystkich etapów jej działania, bardzo dokładna analiza potencjalnych zagrożeń oraz oszacowanie ryzyka pojawienia się niebezpiecznych sytuacji podczas jej eksploatacji. Wszystkie szczegóły są zawarte w dyrektywie maszynowej.

Koncepcja bezpieczeństwa

Stworzenie koncepcji bezpieczeństwa to kolejny krok po ocenie ryzyka. Koncepcja bezpieczeństwa obejmuje cały cykl życia maszyny począwszy od określenia potrzeb użytkowników, przez projekt, jej budowę, okres eksploatacji, serwisowanie a skończywszy na utylizacji. Koncepcję bezpieczeństwa maszyny można umownie podzielić na 2 zakresy: odpowiedzialności producenta oraz odpowiedzialności użytkownika. Producenci maszyn stosują ściśle określoną tzw. triadę bezpieczeństwa – trzy filary do prawidłowej budowy maszyny:

  • konstrukcja (stosowanie rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo samo w sobie)
  • stosowanie technicznych i pomocniczych środków ochronnych (np. osłony, kurtyny bezpieczeństwa)
  • informowanie o zagrożeniach (piktogramy i znaki bezpieczeństwa na maszynie, informacje w instrukcji obsługi, środki ochrony indywidualnej).

Za etap eksploatacji jest odpowiedzialny użytkownik, zatem do obowiązków pracodawcy należy zapewnienie operatorom maszyn bezpiecznych stanowisk pracy. Jego zadaniem jest:

  • prawidłowe wdrożenie maszyny do procesu produkcji
  • przeprowadzenie szkoleń dla użytkowników maszyn
  • implementacja dodatkowych środków ochronnych
  • organizacja pracy
  • procedury
  • nadzór nad eksploatacją maszyny zgodnie z jej przeznaczeniem.

Koncepcja bezpieczeństwa to zespół środków zastosowanych przez producenta i użytkownika w celu zmniejszenia ryzyka do najniższego możliwego poziomu.

Projekt bezpieczeństwa

Koncepcja bezpieczeństwa określa niebezpieczne punkty w działaniu maszyny, które należy wyeliminować lub zminimalizować oraz określane są niezbędne środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom maszyn. Ten etap szczegółowo określa wszystkie zastosowane rozwiązania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa.

Najczęściej stosowanymi dodatkowymi zabezpieczeniami są:

Bezpieczeństwo na stanowisku pracy zapewniają również inne rozwiązania typu poprawienie oświetlenia roboczego czy tablice informacyjne. Istotną kwestią jest przeszkolenie wszystkich pracowników obsługujących maszynę czy urządzenie.

Wybór komponentów bezpieczeństwa

Dobór komponentów bezpieczeństwa bezpośrednio wynika z Poziomu Zapewnienia Bezpieczeństwa (z ang. PLr – Performance Level) albo Poziomu Nienaruszalności Bezpieczeństwa (z ang. SIL – Safety Integrity Level). To, czy poziom ten został osiągnięty należy za każdym razem sprawdzić z wytycznymi norm EN ISO 13849-1 / EN IEC 62061. Na tym etapie stosuje się narzędzia obliczeniowe do weryfikacji bezpieczeństwa funkcjonalnego, na przykład Safety Calculator PAScal. To narzędzie łatwe w obsłudze, ponieważ krop po kroku przeprowadza użytkownika przez kolejne etapy. Obliczenia są certyfikowane przez TÜV SÜD.

Integracja systemu

Po wnikliwej ocenie ryzyka i koncepcji bezpieczeństwa kolej na implementację rozwiązań.
Na tym etapie kupowane są komponenty wybranych dostawców, wdrażane są ustalone rozwiązania na stanowisku, następnie montowane są środki ochronne, na przykład kurtyny bezpieczeństwa.
Kolejnym etapem integracji jest testowanie sprawności zamontowanych środków bezpieczeństwa.
Całości procesów dopełnia szkolenie użytkowników maszyn oraz innych pracowników związanych z serwisem technicznym.

Ponowna ocena ryzyka

Na tym etapie sprawdzane jest działanie wdrożonych zabezpieczeń i czy prawidłowo działają. Ponowna ocena ryzyka potwierdza ostatecznie, że właściwie zaprojektowano rozwiązania bezpieczeństwa i maszyny lub urządzenia spełniają wymogi bezpieczeństwa zawarte w odpowiednich przepisach prawa. Podczas tego etapu testowany jest system bezpieczeństwa, dokonuje się różnych pomiarów istotnym z punktu widzenia działania maszyny lub urządzenia, ale również symulowane są usterki, by jak najdokładniej sprawdzić działanie zastosowanych systemów bezpieczeństwa. Rezultaty pomiarów są rejestrowane i archiwizowane.

Instrukcje obsługi

Instrukcja obsługi jest niezbędnym warunkiem uruchomienia maszyny lub oddania jej do użytku.
Szczegółowe wymagania dotyczące sporządzania oraz zawartości instrukcji dla danej maszyny określone zostały w § 58 w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. poz. 1228 z późń. zm.)(2) Rozporządzenie to odnosi się do europejskich wymagań zawartych w dyrektywie 2006/42/WE.

Obowiązkowe jest sporządzenie instrukcji w co najmniej jednym, oficjalnym języku unijnym. Na takiej wersji lub wersjach językowych (koniecznie zweryfikowanych przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela) należy zamieścić napis „Instrukcja oryginalna”. Instrukcja obsługi musi być przetłumaczona na język kraju, w którym będzie sprzedawana maszyna. W przypadku, gdy nie istnieje Instrukcja oryginalna, należy dokonać tłumaczenia i opatrzyć taką instrukcje nazwą „Tłumaczenie instrukcji oryginalnej”. Instrukcja oryginalna musi być dołączona do tłumaczenia.
Jeśli chodzi o maszyny przeznaczone do ogólnego stosowania, instrukcja powinna być napisana przejrzystym językiem umożliwiających skorzystanie z niej wszystkim użytkownikom.

Zgodnie z Dyrektywą Maszynową 2006/42/WE instrukcja musi zawierać:

  1. firmę i pełny adres producenta i jego upoważnionego przedstawiciela;
  2. określenie maszyny, które zostało umieszczone na samej maszynie, z wyjątkiem numeru seryjnego;
  3. deklarację zgodności WE lub dokument przedstawiający treść deklaracji zgodności WE, wskazujący szczegółowe dane dotyczące maszyny, niekoniecznie zawierający numer seryjny i podpis;
  4. ogólny opis maszyny;
  5. rysunki, schematy, opisy i objaśnienia niezbędne do użytkowania, konserwacji i naprawy maszyny oraz sprawdzenia prawidłowości jej działania;
  6. opis stanowiska lub stanowisk pracy, które mogą zajmować operatorzy;
  7. opis zamierzonego zastosowania maszyny;
  8. ostrzeżenia dotyczące niedozwolonych sposobów użytkowania maszyn, które, jak to wynika z doświadczenia, mogą mieć miejsce;
  9. instrukcje montażu, instalacji i łączenia, zawierające rysunki, schematy i sposoby mocowania oraz określenie podwozia lub instalacji, na jakim maszyna ma być zamontowana;
  10. instrukcje dotyczące instalacji i montażu, mające na celu zmniejszenie hałasu lub drgań;
  11. instrukcje dotyczące oddania do użytku i eksploatacji maszyny oraz, jeżeli jest to niezbędne, instrukcje dotyczące szkolenia operatorów;
  12. informacje dotyczące ryzyka resztkowego istniejącego mimo zastosowania konstrukcji bezpiecznej z samego założenia, środków zabezpieczających i dodatkowych środków ochronnych;
  13. instrukcje w sprawie środków ochronnych jakie musi podjąć użytkownik, we właściwych przypadkach, łącznie z dostarczeniem środków ochrony indywidualnej;
  14. zasadnicze własności narzędzi, które można stosować w maszynie;
  15. warunki, w jakich maszyna spełnia wymagania stateczności podczas użytkowania, transportu, montażu, demontażu, postoju, badań czy możliwych do przewidzenia awarii;
  16. instrukcje mające na celu zapewnienie, że transport, przenoszenie i przechowywanie mogą być przeprowadzane bezpiecznie, z podaniem masy maszyny i jej różnych części, jeżeli są one zazwyczaj transportowane osobno;
  17. metodę działania w stosowaną w razie wypadku lub awarii; jeżeli występuje prawdopodobieństwo zablokowania, metodę działania stosowaną w celu przeprowadzenia bezpiecznego odblokowania urządzenia;
  18. opis czynności regulacyjnych i konserwacyjnych, jakie powinien wykonywać użytkownik oraz zapobiegawcze środki konserwacji, jakich należy przestrzegać;
  19. instrukcje umożliwiające bezpieczne przeprowadzenie regulacji i konserwacji, w tym środki ochronne, jakie należy podjąć w trakcie tych czynności;
  20. specyfikacje części zamiennych jakie mają zostać użyte, jeżeli mają one wpływ na zdrowie i bezpieczeństwo operatorów;
  21. następujące informacje na temat emisji hałasu:
    • poziom emitowanego ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy skorygowanego charakterystyką A, jeżeli przekracza on 70dB (A); jeżeli poziom ten nie przekracza 70dB (A), fakt ten musi zostać wskazany w instrukcji,
    • szczytową chwilową wartość ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy, skorygowaną charakterystyką C, jeżeli przekracza ona 63 Pa (130 dB w stosunku do 20 μPa),
    • poziom mocy akustycznej maszyny skorygowany charakterystyką A, jeżeli poziom emitowanego ciśnienia akustycznego na stanowiskach pracy skorygowany charakterystyką A przekracza 80 dB (A).(2)

Oznaczenie CE

Podstawowym obowiązkiem producenta oraz później użytkownika maszyny lub urządzenia jest zapewnienie bezpieczeństwa tak, by jego działanie nie zagrażało zdrowiu ani życiu operatora. Komitet Europejski wydał jednolite przepisy prawne dla wszystkich członków unii, które regulują zasady produkcji bezpiecznych maszyn, ich eksploatację i serwis nie zagrażające obsługującym ich pracownikom. Regulacje prawne dotyczą wszystkich krajów unii oraz krajów stowarzyszonych: Norwegia, Islandia oraz Liechtenstein.
Mimo, że producenci projektują i produkują maszyny z myślą o ich bezpiecznym użytkowaniu, jednak nie zawsze udaje się spełnić normy niezawodności. Wtedy konieczne są dodatkowe zabezpieczenia chroniące zdrowie i życie operatorów maszyn. Przykładem mogą tu być wyłączniki stop awaria, kurtyny optyczne czy listwy naciskowe bezpieczeństwa.

Deklaracja Zgodności WE/UE to najważniejszy dokument potwierdzający zgodność z przepisami: z dyrektywą maszynową 2006/42/WE oraz dyrektywą narzędziową 2009/104/WE.

Nasza firma oferuje wykonywanie audytów bezpieczeństwa czyli przygotowanie kompleksowego raportu zawierającego: ocenę wstępną ryzyka, analizę zagrożeń występujących na maszynie oraz wskazanie sposobów likwidacji nieprawidłowości.
Oferta naszej firmy nie kończy się na Audycie bezpieczeństwa. Wykonujemy również usługi inżynierskie likwidujące wskazane w raporcie nieprawidłowości, np. modernizację maszyny pod kątem bezpieczeństwa. Oferujemy pełen system: układ mechaniczny, projekt i budowę szafy sterowniczej (wraz z wszystkimi czujnikami, kurtynami, sterownikami), oraz montaż i uruchomienie maszyny. Do realizacji stosujemy wysokiej jakości komponenty uznanych producentów branżowych.
Na koniec prac modernizacyjnych przygotujemy dla Państwa deklarację zgodności, pozwalającą na nadanie znaku CE.

Znak CE zawsze musi posiadać właściwe proporcje. Wysokość znalu CE nie może być mniejsza niż 5 mm. Jeśli maszyny mają niewielkie rozmiary, dopuszcza się odstępstwo od wymiaru minimalnego. Właściwe proporcje znaku CE przedstawia poniższy rysunek:Oznakowanie CE musi być umieszczone w bezpośredniej bliskości nazwy producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, przy użyciu tej samej techniki.
Producent ma obowiązek umieszczenia znaku CE na wyrobie w sposób widoczny, czytelny i trwały.

Uwaga: Na niektórych produktach pojawiają się symbole bardzo przypominające właściwy znak CE – poniżej porównanie.

Źródła:
(1) PN-EN ISO 12100:2012
(2) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20081991228/O/D20081228.pdf

Proszę przesłać broszuręProszę o przesłanie ofertyProszę o kontakt